İş Teftişi Nedir?

İş teftişi; çalışma süreleri, ücretler, iş sağlığı ve güvenliği, işçilerin refahı, çocuk ve gençlerin çalıştırılması, kayıt dışılık, işsizlik, istihdam ve işgücü piyasası uygulamaları gibi çalışma şartlarına ve ortamına ilişkin tüm mevzuat hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili olarak araştırma, inceleme ve denetlemeyi de kapsayan, devlet adına gerçekleştirilen teftiş faaliyetleri ile mevzuat ve verilen diğer teftiş faaliyetlerini kapsamaktadır.

İş Teftişi Niçin Gereklidir?

İşyerlerinde yürütülen üretim veya hizmetler nedeniyle gerek işçiler gerekse işverenler çalışma ortam ve koşullarından kaynaklanan çeşitli riskler altındadır. Bu riskler çalışma ortamında kullanılan makine, araç, gereç, alet, aygıt, tesis veya üretim esnasında kullanılan hammadde ve malzemelerden kaynaklanabileceği gibi işçilerin çalışma sürelerinin uzunluğu, günlük, haftalık, yıllık dinlenmelerin gerektiği şekilde kullandırılmaması, ücret ödemelerindeki eksik ya da yanlış uygulamalar veya kayıt dışı çalışma gibi çalışma koşullarından da kaynaklanabilmektedir.

Bütün bu riskler kimi zaman işçilerin bir iş kazası sonucu ölmesi, sakat kalması, bir meslek hastalığına yakalanması gibi işçinin ya da ailesinin hayatını altüst edebilecek sonuçlar yaratabilmekte, işvereni de kendisine karşı açılan tazminat davaları sonucunda büyük zararlara uğratabilmektedir.

Aynı şekilde işçinin uzun sürelerle çalıştırılması, yasal dinlenme haklarından yararlandırılmaması, ücretini tam ve zamanında alamaması, kayıt dışı çalıştırılması gibi sebepler işçinin yıpranmasına, aile hayatının gereklerini yerine getirememesine, iş ve yaşam dengesinin bozulmasına, sosyal hayattan kopmasına neden olmaktadır.

Bu sonuçlar, işyeri ölçeğinde üretimde verim düşüklüğü, üretim kalitesinin azalması, işyerinde çalışma barışının bozulması ve işçilerin sıklıkla işlerini değiştirmesi şeklinde yansıyabilmektedir. Toplumsal ölçekte dengenin bozulmasına, refahın azalmasına neden olmaktadır.

Bu anlamda iş teftişi; işyeri ölçeğinde başlayıp toplumsal düzeye de yansıyacak sorunlara neden olabilecek risklerin giderilmesini sağlayarak risklerin sonuçları gerçekleşmeden önlenebilmesi için gereklidir.

İş Teftişinin Yasal Dayanağı

Ülkemizde iş müfettişliği 1936 yılından başlayarak günümüze kadar gelen bir geleneği, tecrübeyi ve birikimi temsil etmektedir. Çalışma hayatının teftişinin temelleri, 17 Şubat – 4 Mart 1923 tarihlerinde yapılan İzmir İktisat Kongresinde atılmıştır. İlk İş Kanunu olan ve 1936 yılında yürürlüğe konulan 3008 sayılı Kanunla İş Dairesi kurulmuştur. “İş İdaresi”nin omurgasını “meslek memurları” olarak nitelenen iş başmüfettişleri ve iş müfettişleri oluşturmuştur.

1979 yılında çıkarılan “İş Teftişi Tüzüğü” ile Çalışma Bakanlığı “İş Teftiş Kurulu Başkanlığı”  kurulmuş ve bugünkü yapısına kavuşmuştur. Son olarak 02.11.2011 tarihinde yürürlüğe giren 665 sayılı KHK ile İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, Türkiye İş Kurumu Teftiş Kurulu ve Bakanlığımız Teftiş Kurulunu da bünyesine alarak görev, yetki ve sorumlulukları ile birlikte gücünü ve deneyimini artırmıştır.

İş teftişi temel yasal dayanağını “Devlet, çalışanların hayat seviyelerini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam oluşturmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.” düzenlemesi ile Anayasa’nın 49 uncu ve ilgili diğer maddelerinden almıştır. Bu yükümlülük Devletin çalışma hayatına müdahalesini gerekli kılmaktadır.

Devletin çalışma hayatına müdahale etme yükümlülüğü Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görevleri arasında sayılmış olup, 5690 Sayılı Kanunla onanan Sanayi ve Ticarette İş Teftişi hakkındaki 81 Sayılı ILO Sözleşmesi gereğince de Bakanlık İş Teftiş Kurulu Başkanlığına verilmiştir.

Yetkisinin Kaynağını Uluslararası Bir Sözleşmeden Alan Tek Teftiş Örgütü İş Teftiş Kuruludur.

Ayrıca 4857 sayılı İş Kanunu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile çalışma hayatının izlenmesi ve teftiş edilmesi yetkisi iş müfettişlerine verilmiştir.

İş Teftişini Kim Yapar?

Teftiş görevi, 4857 sayılı İş Kanunu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı, ihtiyaca yetecek sayı ve özellikte, teftiş ve denetlemeye yetkili iş müfettişleri tarafından yerine getirilir. 2012 yılı itibarıyla 924 iş müfettişi ve yardımcısı görev yapmaktadır. İş müfettişleri görevlerini, doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanına bağlı olarak İş Teftiş Kurulu Başkanlığı bünyesinde yerine getirmektedirler.

İş Teftiş Kurulu, iktisat, maliye, işletme, çalışma ekonomisi, hukuk, tıp, mühendislik, mimarlık formasyonuna sahip iş müfettişlerinden oluşan oldukça zengin bir meslek grubudur.

İş Teftiş Kurulunun merkezi

İş Teftiş Kurulunun merkezi Ankara’da olup tüm iş müfettişleri ve yardımcıları da merkeze bağlı olarak çalışmaktadır. Ancak, teftiş hizmetlerinin daha etkili ve verimli yürütülebilmesi amacıyla 10 ilde (Ankara, İstanbul, İzmir, Adana, Bursa, Antalya, Samsun, Zonguldak, Malatya, Erzurum) grup başkanlıkları oluşturmuştur. İşyerinize gelen iş müfettişi genel olarak, işyeriniz hangi grup başkanlığının görev alanına giriyor ise, o grup başkanlığından gelecektir.

Neden Ben Teftiş Ediliyorum?

İş Müfettişleri İşyerinize Programlanmış Bir
Teftiş Kapsamında Veya Bakanlığımıza Yapılan
Bir Başvuru Üzerine (Şikayet, Toplu Çıkarma
Bildirimi, İş Kazası Bildirimi Vb.) Gelebilir.

Programlanmış teftişlerde amaç, önleyici denetim yapmak yani işyerinizde var olan sorunları tespit ederek, işçi ve işverenlere zarar verecek sonuçları gerçekleşmeden önleyebilmektir. Bu amaçla belirli bir sektör, alan veya belirli bir risk taşıyan işyerleri teftiş programı kapsamına alınabilir ve siz de bu programda yer alabilirsiniz.

İhbar, şikayet, talep, v.b. üzerine yapılan teftişlerde ise; işyerinizde istenmeyen sonuçlar gerçekleşmiş olup (iş kazası olmuş, işçiler ücretlerini alamamış, kanun dışı fazla çalışma yapılmış vb.) yapılan denetim bu sonuçların giderilmesine ve tekrarlanmasını önlemeye yöneliktir.

Hangi Tür Teftiş Olursa Olsun, İşyerinize
Bir İş Müfettişi Geldiğinde “Neden Ben?”
Sorusunu Sormak Yerine, Yapılacak Denetimin
İleride Karşılaşabileceğiniz Belki De Telafi
Edemeyeceğiniz Sonuçları Önceden
Bilebilmek Ve Önleyebilmek İçin Bir Şans
Olarak Değerlendirmeniz Daha Yararlı Olacaktır.

Teftiş Edilecek İşyerleri Nasıl Seçilir?

İş Teftiş Kurulu her yıl bir risk değerlendirmesi yapmak suretiyle, o yıl içinde teftişe alınacak öncelikli sektörleri ya da alanları belirlemektedir. Çalışma koşulları ve ortamı ile ilgili sorunlar ya da o alandan gelen şikayet ve başvuruların yoğunluğu bir sektör ya da alanın öncelikli olarak seçilmesinde kullanılan başlıca risk kriterleridir. Bu kriterlere göre belirlenen işyerlerini içeren teftiş programları hazırlanmaktadır.

Ancak yine de belirli sektör ya da alanların seçilmesi diğer sektörlerde teftiş yapılmayacağı anlamına gelmez. İş müfettişleri bir taraftan en riskliden daha az riskliye doğru tüm sektörlerde teftişler yapmaya çalışırken, diğer taraftan kendilerine gelen şikayet ya da başvurular üzerine de teftişler gerçekleştirmektedirler.

İşyerinize İş Müfettişi Geldiğinde Yapılması Gerekenler

İş müfettişleri işyerinize mutlaka ceza yazmak ya da altından kalkamayacağınız yaptırımlar uygulamak için gelmezler. İş teftişi tepkisel teftişlerden ziyade önleyici teftişlere ağırlık vermektedir. Önlemenin ödemekten daha insani ve daha ekonomik olduğu, çalışma barışının sağlanmasının toplumların gelişmesine ve sosyal refahlarının artmasına olan etkisinden hareketle; işyerlerinde var olan riskleri önleyebilmek, iş ilişkilerini iyileştirmek, güvenlik kültürü ve sosyal sorumluluk bilincini oluşturmak amacıyla yol gösterici olmak, işçi ve işverenleri bilgilendirmek gerek duyulması halinde eğitmek misyonunu üstlenirler.

Ancak, iş müfettişleri tarafından saptanan risklerin giderilmesi, iş ilişkilerinin iyileştirilmesi konularında direnç gösteren ve işbirliği yapmayan işverenler hakkında da kanunların öngördüğü idari yaptırımlar uygulanır.

İş Müfettişi İşyerinize Gelmeden Önce Haber Verir Mi?

İş müfettişleri teftiş edecekleri işyerlerine haber vermeksizin yani ani olarak gelebilecekleri gibi işin niteliğine göre önceden haber vermek suretiyle de gelebilirler. Bu konuda karar verecek olan iş müfettişinin kendisidir.

İş müfettişi işyerinize haftanın herhangi bir gününde ve gündüz ile gecenin çalışılan herhangi bir saatinde gelebilir.

İş Müfettişinin Yetkileri Nelerdir?

İş müfettişi her şeyden önce işyerinize denetim ve teftiş amacıyla haftanın herhangi bir gününde ve gündüz veya gecenin çalışılan herhangi bir saatinde önceden haber vermeksizin gelme yetkisine sahiptir.

İşyerinize ve eklentilerine gündüz ve gecenin çalışılan herhangi bir saatinde önceden haber vermeden girmek, yasal bir sakınca olmamak koşuluyla, kapalı olan işyerlerini işveren veya vekiline açtırıp gerekli gördüğü incelemeyi yapmak yetkisi bulunmaktadır.

İş müfettişi mevzuatın tutulmasını veya bulundurulmasını zorunlu tuttuğu her türlü kaydı ve puantaj cetveli, defter, belge, liste, çizelge, rapor, bordro, makbuz, hesap pusulası, ilan, sağlık raporu, işçi sağlığı ve iş güvenliği kurulu defteri, tesisat, makina ve cihazların periyodik bakım ve kontrol kartları vb. belgeleri incelemek yetkisine sahiptir.

Aynı şekilde işyerinizde kullanılan makina, araç, gereç, aygıt tesis vb. ile kullanılan hammadde ve işlenmiş olanlarını görmek ve iş sağlığı ve güvenliği açısından zararlı, tehlikeli ve mevzuata uygun olup olmadıklarını incelemek ve araştırmak yetkisi de bunmaktadır. İş müfettişi işyerinizde kullanılan hammaddeler ile hava, duman, buhar, toz ve benzerlerinden örnekler alarak tahlil ve muayene etmek veya ettirmek yetkisine sahiptir.

İş Müfettişinin İstediği Evraklar

İşyerinize gelen iş müfettişi mevzuatın tutulmasını veya bulundurulmasını öngördüğü her türlü kayıt ile puantaj cetveli, defter, belge, liste, çizelge, rapor, bordro, makbuz, hesap pusulası, ilan, sağlık raporu, işçi sağlığı ve iş güvenliği kurulu defteri, tesisat, makina ve cihazların periyodik bakım ve kontrol kartları vb. belgeleri sizden talep edecektir.

Gerek duyması halinde belgelerin birer örneğini isteyebilir ya da belgeleri teftişin tamamlamasına kadar alıkoyabilir.

İş müfettişi kayıt ve belgeleri işyerinizde inceleyebileceği gibi teftişe elverişli gördüğü başka bir yerde teftişe devam etmek isteyebilir.

Denetimler Ne Kadar Sürer?

Teftiş söz konusu olduğunda genelleştirilmiş bir süreden bahsetmek çok zordur.

Bir Teftişin Ne Kadar Süreceği, İşyerinin
Büyüklüğü, İşçi Sayısı, O İşyerinde Yapılan
İş Ve Çalışma Sistemi, Risklerin Çeşitliliği
Ya Da Teftişin Programlı Bir Teftiş Mi Yoksa
Şikayet, İş Kazası Gibi Belirli Bir Sorun Üzerine
Gerçekleştirilen Bir Teftiş Mi Olduğu Gibi Bir
Çok Faktöre Bağlı Bulunmaktadır.

Teftişin süresini, bütün bu faktörleri göz önünde bulundurarak belirleyecek olan iş müfettişinin kendisidir. İşyerinize  gelen iş müfettişi teftişin süresi hakkında sizi bilgilendirecektir.

İş Müfettişinin Teftişi Sonrasındaki Yaptırımlar

İş müfettişinin öncelikli amacı işyerinizde var olan riskleri gidermek, iş ilişkilerinin iyileştirilmesini sağlamak, işyeri ortam ve koşullarının hem işçiler he hem de işverenler açısından sağlıklı ve güvenlikli bir işyeri haline getirebilmektir.

Unutmayınız Ki Yaptırım, İşyerinde Varolan
Sorunların, Bütün Çabalara Rağmen
Çözülememesi Halinde Uygulanmak
Zorunda Kalınan Ve İş Müfettişlerinin
Öncelikli Olarak Tercih Etmediği Bir
Yöntemdir.

İş müfettişlerinin mevzuatla düzenlenmiş, idari para cezası uygulama, gerekli şartların gerçekleşmesi halinde işi kısmen ya da tamamen durdurma, çalışması yasak olan işlerde çalıştırılan işçileri çalışmaktan alıkoyma gibi yaptırımları uygulama yetkileri bulunmaktadır.

OSGB Hizmeti

OSGB Hizmetleri ile Türkiye'nin her bölgesinde profesyonel İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerini NİG Akademi güvencesi ile % 100 güvenle alabilirsiniz.

Yorum Yap